วิยารมฺภาติ วิวิธา ปุญฺญาภิสงฺขาราทิกา อารมฺภาฯ เขมํ ปสฺสติ สพฺพธีติ สพฺพตฺถ อภยเมว ปสฺสติฯ

[961] เอวํ ปสฺสนฺโต น สเมสูติ คาถาฯ ตตฺถ น วทเตติ ‘‘สทิโสหมสฺมี’’ติอาทินา มานวเสน สเมสุปิ อตฺตานํ น วทติ โอเมสุปิ อุสฺเสสุปิฯ นาเทติ น นิรสฺสตีติ รูปาทีสุ กญฺจิ ธมฺมํ น คณฺหาติ; น นิสฺสชฺชติฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมวฯ เอวํ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ, เทสนาปริโยสาเน ปญฺจสตา สากิยกุมารา จ โกลิยกุมารา จ เอหิภิกฺขุปพฺพชฺชาย ปพฺพชิตา, เต คเหตฺวา ภควา มหาวนํ ปาวิสีติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย อตฺตทณฺฑสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

16. สาริปุตฺตสุตฺตวณฺณนา

[962] น เม ทิฏฺโฐติ สาริปุตฺตสุตฺตํ, ‘‘เถรปญฺหสุตฺต’’นฺติปิ วุจฺจติฯ กา อุปฺปตฺติ? อิมสฺส สุตฺตสฺส อุปฺปตฺติ – ราชคหกสฺส เสฏฺฐิสฺส จนฺทนฆฏิกาย ปฏิลาภํ อาทิํ กตฺวา ตาย จนฺทนฆฏิกาย กตสฺส ปตฺตสฺส อากาเส อุสฺสาปนํ อายสฺมโต ปิณฺโฑลภารทฺวาชสฺส อิทฺธิยา ปตฺตคฺคหณํ, ตสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ สาวกานํ อิทฺธิปฏิกฺเขโป, ติตฺถิยานํ ภควตา สทฺธิํ ปาฏิหาริยํ กตฺตุกามตา, ปาฏิหาริยกรณํ, ภควโต สาวตฺถิคมนํ, ติตฺถิยานุพนฺธนํ, สาวตฺถิยํ ปเสนทิโน พุทฺธูปคมนํ กณฺฑมฺพปาตุภาโว, จตุนฺนํ ปริสานํ ติตฺถิยชยตฺถํ ปาฏิหาริยกรณุสฺสุกฺกนิวารณํ, ยมกปาฏิหาริยกรณํ, กตปาฏิหาริยสฺส ภควโต ตาวติํสภวนคมนํ, ตตฺถ เตมาสํ ธมฺมเทสนา, อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลานตฺเถเรน ยาจิตสฺส เทวโลกโต สงฺกสฺสนคเร โอโรหณนฺติ อิมานิ วตฺถูนิ อนฺตรนฺตเร จ ชาตกานิ วิตฺถาเรตฺวา ยาว ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตาหิ ปูชิยมาโน ภควา มชฺเฌ มณิมเยน โสปาเนน สงฺกสฺสนคเร โอรุยฺห โสปานกเฬวเร อฏฺฐาสิ –

‘‘เย ฌานปฺปสุตา ธีรา, เนกฺขมฺมูปสเม รตา;

เทวาปิ เตสํ ปิหยนฺติ, สมฺพุทฺธานํ สตีมต’’นฺติฯ (ธ. ป. 181) –

อิมิสฺสา ธมฺมปทคาถาย วุจฺจมานาย วุตฺตาฯ โสปานกเฬวเร ฐิตํ ปน ภควนฺตํ สพฺพปฐมํ อายสฺมา สาริปุตฺโต วนฺทิ, ตโต อุปฺปลวณฺณา ภิกฺขุนี, อถาปโร ชนกาโยฯ ตตฺร ภควา จินฺเตสิ – ‘‘อิมิสฺสํ ปริสติ โมคฺคลฺลาโน อิทฺธิยา อคฺโคติ ปากโฏ, อนุรุทฺโธ ทิพฺพจกฺขุนา, ปุณฺโณ ธมฺมกถิกตฺเตน, สาริปุตฺตํ ปนายํ ปริสา น เกนจิ คุเณน เอวํ อคฺโคติ ชานาติ, ยํนูนาหํ สาริปุตฺตํ ปญฺญาคุเณน ปกาเสยฺย’’นฺติฯ อถ เถรํ ปญฺหํ ปุจฺฉิฯ เถโร ภควตา ปุจฺฉิตํ ปุจฺฉิตํ ปุถุชฺชนปญฺหํ, เสกฺขปญฺหํ, อเสกฺขปญฺหญฺจ, สพฺพํ วิสฺสชฺเชสิฯ ตทา นํ ชโน ‘‘ปญฺญาย อคฺโค’’ติ อญฺญาสิ ฯ อถ ภควา ‘‘สาริปุตฺโต น อิทาเนว ปญฺญาย อคฺโค, อตีเตปิ ปญฺญาย อคฺโค’’ติ ชาตกํ อาเนสิฯ

อตีเต ปโรสหสฺสา อิสโย วนมูลผลาหารา ปพฺพตปาเท วสนฺติฯ เตสํ อาจริยสฺส อาพาโธ อุปฺปชฺชิ, อุปฏฺฐานานิ วตฺตนฺติฯ เชฏฺฐนฺเตวาสี ‘‘สปฺปายเภสชฺชํ อาหริสฺสามิ, อาจริยํ อปฺปมตฺตา อุปฏฺฐหถา’’ติ วตฺวา มนุสฺสปถํ อคมาสิฯ ตสฺมิํ อนาคเตเยว อาจริโย กาลมกาสิฯ ตํ ‘‘อิทานิ กาลํ กริสฺสตี’’ติ อนฺเตวาสิกา สมาปตฺติมารพฺภ ปุจฺฉิํสุฯ โส อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติํ สนฺธายาห – ‘‘นตฺถิ กิญฺจี’’ติ, อนฺเตวาสิโน ‘‘นตฺถิ อาจริยสฺส อธิคโม’’ติ อคฺคเหสุํฯ อถ เชฏฺฐนฺเตวาสี เภสชฺชํ อาทาย อาคนฺตฺวา ตํ กาลกตํ ทิสฺวา อาจริยํ ‘‘กิญฺจิ ปุจฺฉิตฺถา’’ติ อาหฯ อาม ปุจฺฉิมฺหา, ‘‘นตฺถิ กิญฺจี’’ติ อาห, น กิญฺจิ อาจริเยน อธิคตนฺติฯ นตฺถิ กิญฺจีติ วทนฺโต อาจริโย อากิญฺจญฺญายตนํ ปเวเทสิ, สกฺกาตพฺโพ อาจริโยติฯ

‘‘ปโรสหสฺสมฺปิ สมาคตานํ,

กนฺเทยฺยุํ เต วสฺสสตํ อปญฺญา;

เอโกปิ เสยฺโย ปุริโส สปญฺโญ,

โย ภาสิตสฺส วิชานาติ อตฺถ’’นฺติฯ (ชา. 1.1.99);

กถิเต จ ปน ภควตา ชาตเก อายสฺมา สาริปุตฺโต อตฺตโน สทฺธิวิหาริกานํ ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานมตฺถาย สปฺปายเสนาสนโคจรสีลวตาทีนิ ปุจฺฉิตุํ ‘‘น เม ทิฏฺโฐ อิโต ปุพฺเพ’’ติ อิมํ ถุติคาถํ อาทิํ กตฺวา อฏฺฐ คาถาโย อภาสิฯ ตมตฺถํ วิสฺสชฺเชนฺโต ภควา ตโต ปรา เสสคาถาติฯ

ตตฺถ อิโต ปุพฺเพติ อิโต สงฺกสฺสนคเร โอตรณโต ปุพฺเพฯ วคฺคุวโทติ สุนฺทรวโทฯ ตุสิตา คณิมาคโตติ ตุสิตกายา จวิตฺวา มาตุกุจฺฉิํ อาคตตฺตา ตุสิตา อาคโต, คณาจริยตฺตา คณีฯ สนฺตุฏฺฐฏฺเฐน วา ตุสิตสงฺขาตา เทวโลกา คณิํ อาคโต ตุสิตานํ วา อรหนฺตานํ คณิํ อาคโตติฯ

[963] ทุติยคาถาย สเทวกสฺส โลกสฺส ยถา ทิสฺสตีติ สเทวกสฺส โลกสฺส วิย มนุสฺสานมฺปิ ทิสฺสติฯ ยถา วา ทิสฺสตีติ ตจฺฉโต อวิปรีตโต ทิสฺสติ จกฺขุมาติ อุตฺตมจกฺขุฯ เอโกติ ปพฺพชฺชาสงฺขาตาทีหิ เอโกฯ รตินฺติ เนกฺขมฺมรติอาทิํฯ

[964] ตติยคาถาย พหูนมิธ พทฺธานนฺติ อิธ พหูนํ ขตฺติยาทีนํ สิสฺสานํฯ สิสฺสา หิ อาจริเย ปฏิพทฺธวุตฺติตฺตา ‘‘พทฺธา’’ติ วุจฺจนฺติ อตฺถิ ปญฺเหน อาคมนฺติ อตฺถิโก ปญฺเหน อาคโตมฺหิ, อตฺถิกานํ วา ปญฺเหน อาคมนํ, ปญฺเหน อตฺถิ อาคมนํ วาติฯ

[965] จตุตฺถคาถาย วิชิคุจฺฉโตติ ชาติอาทีหิ อฏฺฏียโต ริตฺตมาสนนฺติ วิวิตฺตํ มญฺจปีฐํฯ ปพฺพตานํ คุหาสุ วาติ ปพฺพตคุหาสุ วา ริตฺตมาสนํ ภชโตติ สมฺพนฺธิตพฺพํฯ

[966] ปญฺจมคาถาย อุจฺจาวเจสูติ หีนปณีเตสุฯ สยเนสูติ วิหาราทีสุ เสนาสเนสุฯ กีวนฺโต ตตฺถ เภรวาติ กิตฺตกา ตตฺถ ภยการณาฯ ‘‘กุวนฺโต’’ติปิ ปาโฐ, กูชนฺโตติ จสฺส อตฺโถฯ น ปน ปุพฺเพนาปรํ สนฺธิยติฯ

[967] ฉฏฺฐคาถาย กตี ปริสฺสยาติ กิตฺตกา อุปทฺทวาฯ อคตํ ทิสนฺติ นิพฺพานํฯ

ตญฺหิ อคตปุพฺพตฺตา อคตํ ตถา นิทฺทิสิตพฺพโต ทิสา จาติ ฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อคตํ ทิส’’นฺติฯ อภิสมฺภเวติ อภิภเวยฺยฯ ปนฺตมฺหีติ ปริยนฺเตฯ

[968-9] สตฺตมคาถาย กฺยาสฺส พฺยปฺปถโย อสฺสูติ กีทิสานิ ตสฺส วจนานิ อสฺสุฯ อฏฺฐมคาถาย เอโกทิ นิปโกติ เอกคฺคจิตฺโต ปณฺฑิโตฯ

[970] เอวํ อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ตีหิ คาถาหิ ภควนฺตํ โถเมตฺวา ปญฺจหิ คาถาหิ – ปญฺจสตานํ สิสฺสานมตฺถาย เสนาสนโคจรสีลวตาทีนิ ปุจฺฉิโต ภควา ตมตฺถํ ปกาเสตุํ ‘‘วิชิคุจฺฉมานสฺสา’’ติอาทินา นเยน วิสฺสชฺชนมารทฺโธฯ ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาวตฺโถ – ชาติอาทีหิ วิชิคุจฺฉมานสฺส ริตฺตาสนํ สยนํ เสวโต เจ สมฺโพธิกามสฺส สาริปุตฺต, ภิกฺขุโน ยทิทํ ผาสุ โย ผาสุวิหาโร ยถานุธมฺมํ โย จ อนุธมฺโม, ตํ เต ปวกฺขามิ ยถา ปชานํ ยถา ปชานนฺโต วเทยฺย, เอวํ วทามีติฯ

[971] ทุติยคาถาย ปริยนฺตจารีติ สีลาทีสุ จตูสุ ปริยนฺเตสุ จรมาโนฯ ฑํสาธิปาตานนฺติ ปิงฺคลมกฺขิกานญฺจ เสสมกฺขิกานญฺจฯ เสสมกฺขิกา หิ ตโต ตโต อธิปติตฺวา ขาทนฺติ, ตสฺมา ‘‘อธิปาตา’’ติ วุจฺจนฺติฯ มนุสฺสผสฺสานนฺติ โจราทิผสฺสานํฯ

[972] ตติยคาถาย ปรธมฺมิกา นาม สตฺต สหธมฺมิกวชฺชา สพฺเพปิ พาหิรกาฯ กุสลานุเอสีติ กุสลธมฺเม อนฺเวสมาโนฯ

[973] จตุตฺถคาถาย อาตงฺกผสฺเสนาติ โรคผสฺเสนฯ สีตํ อตุณฺหนฺติ สีตญฺจ อุณฺหญฺจฯ โส เตหิ ผุฏฺโฐ พหุธาติ โส เตหิ อาตงฺกาทีหิ อเนเกหิ อากาเรหิ ผุฏฺโฐ สมาโนปิฯ อโนโกติ อภิสงฺขารวิญฺญาณาทีนํ อโนกาสภูโตฯ

[974] เอวํ ‘‘ภิกฺขุโน วิชิคุจฺฉโต’’ติอาทีหิ ตีหิ คาถาหิ ปุฏฺฐมตฺถํ วิสฺสชฺเชตฺวา อิทานิ ‘‘กฺยาสฺส พฺยปฺปถโย’’ติอาทินา นเยน ปุฏฺฐํ วิสฺสชฺเชนฺโต ‘‘เถยฺยํ น กาเร’’ติอาทิมาหฯ

ตตฺถ ผสฺเสติ ผเรยฺย ฯ ยทาวิลตฺตํ มนโส วิชญฺญาติ ยํ จิตฺตสฺส อาวิลตฺตํ วิชาเนยฺย, ตํ สพฺพํ ‘‘กณฺหสฺส ปกฺโข’’ติ วิโนทเยยฺยฯ

[975] มูลมฺปิ เตสํ ปลิขญฺญ ติฏฺเฐติ เตสํ โกธาติมานานํ ยํ อวิชฺชาทิกํ มูลํ, ตมฺปิ ปลิขณิตฺวา ติฏฺเฐยฺยฯ อทฺธา ภวนฺโต อภิสมฺภเวยฺยาติ เอวํ ปิยปฺปิยํ อภิภวนฺโต เอกํเสเนว อภิภเวยฺย, น ตตฺร สิถิลํ ปรกฺกเมยฺยาติ อธิปฺปาโยฯ

[976] ปญฺญํ ปุรกฺขตฺวาติ ปญฺญํ ปุพฺพงฺคมํ กตฺวาฯ กลฺยาณปีตีติ กลฺยาณาย ปีติยา สมนฺนาคโตฯ จตุโร สเหถ ปริเทวธมฺเมติ อนนฺตรคาถาย วุจฺจมาเน ปริเทวนียธมฺเม สเหยฺยฯ

[977] กิํสู อสิสฺสามีติ กิํ ภุญฺชิสฺสามิฯ กุวํ วา อสิสฺสนฺติ กุหิํ วา อสิสฺสามิฯ ทุกฺขํ วต เสตฺถ กฺวชฺช เสสฺสนฺติ อิมํ รตฺติํ ทุกฺขํ สยิํ, อชฺช อาคมนรตฺติํ กตฺถ สยิสฺสํฯ เอเต วิตกฺเกติ เอเต ปิณฺฑปาตนิสฺสิเต ทฺเว, เสนาสนนิสฺสิเต ทฺเวติ จตฺตาโร วิตกฺเกฯ อนิเกตจารีติ อปลิโพธจารี นิตฺตณฺหจารีฯ

[978] กาเลติ ปิณฺฑปาตกาเล ปิณฺฑปาตสงฺขาตํ อนฺนํ วา จีวรกาเล จีวรสงฺขาตํ วสนํ วา ลทฺธา ธมฺเมน สเมนาติ อธิปฺปาโยฯ มตฺตํ โส ชญฺญาติ ปฏิคฺคหเณ จ ปริโภเค จ โส ปมาณํ ชาเนยฺยฯ อิธาติ สาสเน, นิปาตมตฺตเมว วา เอตํฯ โตสนตฺถนฺติ สนฺโตสตฺถํ, เอตทตฺถํ มตฺตํ ชาเนยฺยาติ วุตฺตํ โหติฯ โส เตสุ คุตฺโตติ โส ภิกฺขุ เตสุ ปจฺจเยสุ คุตฺโตฯ ยตจารีติ สํยตวิหาโร , รกฺขิติริยาปโถ รกฺขิตกายวจีมโนทฺวาโร จาติ วุตฺตํ โหติฯ ‘‘ยติจารี’’ติปิ ปาโฐ, โสเยวตฺโถฯ รุสิโตติ โรสิโต, ฆฏฺฏิโตติ วุตฺตํ โหติฯ

[979] ฌานานุยุตฺโตติ อนุปนฺนุปฺปาทเนน อุปฺปนฺนาเสวเนน จ ฌาเน อนุยุตฺโตฯ อุเปกฺขมารพฺภ สมาหิตตฺโตติ จตุตฺถชฺฌานุเปกฺขํ อุปฺปาเทตฺวา สมาหิตจิตฺโตฯ

ตกฺกาสยํ กุกฺกุจฺจิยูปฉินฺเทติ กามวิตกฺกาทิํ ตกฺกญฺจ , กามสญฺญาทิํ ตสฺส ตกฺกสฺส อาสยญฺจ, หตฺถกุกฺกุจฺจาทิํ กุกฺกุจฺจิยญฺจ อุปจฺฉินฺเทยฺยฯ

[980] จุทิโต วจีภิ สติมาภินนฺเทติ อุปชฺฌายาทีหิ วาจาหิ โจทิโต สมาโน สติมา หุตฺวา ตํ โจทนํ อภินนฺเทยฺยฯ วาจํ ปมุญฺเจ กุสลนฺติ ญาณสมุฏฺฐิตํ วาจํ ปมุญฺเจยฺยฯ นาติเวลนฺติ อติเวลํ ปน วาจํ กาลเวลญฺจ สีลเวลญฺจ อติกฺกนฺตํ นปฺปมุญฺเจยฺยฯ ชนวาทธมฺมายาติ ชนวาทกถายฯ น เจตเยยฺยาติ เจตนํ น อุปฺปาเทยฺยฯ

[981] อถาปรนฺติ อถ อิทานิ อิโต ปรมฺปิฯ ปญฺจ รชานีติ รูปราคาทีนิ ปญฺจ รชานิฯ เยสํ สตีมา วินยาย สิกฺเขติ เยสํ อุปฏฺฐิตสฺสติ หุตฺวา วินยนตฺถํ ติสฺโส สิกฺขา สิกฺเขยฺยฯ เอวํ สิกฺขนฺโต หิ รูเปสุ…เป.… ผสฺเสสุ สเหถ ราคํ, น อญฺเญติฯ

[982] ตโต โส เตสํ วินยาย สิกฺขนฺโต อนุกฺกเมน – เอเตสุ ธมฺเมสูติ คาถาฯ ตตฺถ เอเตสูติ รูปาทีสุฯ กาเลน โส สมฺมา ธมฺมํ ปริวีมํสมาโนติ โส ภิกฺขุ ยฺวายํ ‘‘อุทฺธเต จิตฺเต สมาธิสฺส กาโล’’ติอาทินา นเยน กาโล วุตฺโต, เตน กาเลน สพฺพํ สงฺขตธมฺมํ อนิจฺจาทินเยน ปริวีมํสมาโนฯ เอโกทิภูโต วิหเน ตมํ โสติ โส เอกคฺคจิตฺโต สพฺพํ โมหาทิตมํ วิหเนยฺยฯ นตฺถิ เอตฺถ สํสโยฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมวฯ

เอวํ ภควา อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิฯ เทสนาปริโยสาเน ปญฺจสตา ภิกฺขู อรหตฺตํ ปตฺตา, ติํสโกฏิสงฺขฺยานญฺจ เทวมนุสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสีติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย สาริปุตฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิฏฺฐิโต จ จตุตฺโถ วคฺโค อตฺถวณฺณนานยโต, นาเมน

อฏฺฐกวคฺโคติฯ

5. ปารายนวคฺโค

วตฺถุคาถาวณฺณนา

[983] โกสลานํ ปุรา รมฺมาติ ปารายนวคฺคสฺส วตฺถุคาถาฯ ตาสํ อุปฺปตฺติ – อตีเต กิร พาราณสิวาสี เอโก รุกฺขวฑฺฒกี สเก อาจริยเก อทุติโย, ตสฺส โสฬส สิสฺสา, เอกเมกสฺส สหสฺสํ อนฺเตวาสิกาฯ เอวํ เต สตฺตรสาธิกโสฬสสหสฺสา อาจริยนฺเตวาสิโน สพฺเพปิ พาราณสิํ อุปนิสฺสาย ชีวิกํ กปฺเปนฺตา ปพฺพตสมีปํ คนฺตฺวา รุกฺเข คเหตฺวา ตตฺเถว นานาปาสาทวิกติโย นิฏฺฐาเปตฺวา กุลฺลํ พนฺธิตฺวา คงฺคาย พาราณสิํ อาเนตฺวา สเจ ราชา อตฺถิโก โหติ, รญฺโญ, เอกภูมิกํ วา…เป.… สตฺตภูมิกํ วา ปาสาทํ โยเชตฺวา เทนฺติฯ โน เจ, อญฺเญสมฺปิ วิกิณิตฺวา ปุตฺตทารํ โปเสนฺติฯ อถ เนสํ เอกทิวสํ อาจริโย ‘‘น สกฺกา วฑฺฒกิกมฺเมน นิจฺจํ ชีวิกํ กปฺเปตุํ, ทุกฺกรญฺหิ ชรากาเล เอตํ กมฺม’’นฺติ จินฺเตตฺวา อนฺเตวาสิเก อามนฺเตสิ – ‘‘ตาตา, อุทุมฺพราทโย, อปฺปสารรุกฺเข อาเนถา’’ติฯ เต ‘‘สาธู’’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา อานยิํสุฯ โส เตหิ กฏฺฐสกุณํ กตฺวา ตสฺส อพฺภนฺตรํ ปวิสิตฺวา ยนฺตํ ปูเรสิฯ กฏฺฐสกุโณ สุปณฺณราชา วิย อากาสํ ลงฺฆิตฺวา วนสฺส อุปริ จริตฺวา อนฺเตวาสีนํ ปุรโต โอรุหิฯ อถ อาจริโย สิสฺเส อาห – ‘‘ตาตา, อีทิสานิ กฏฺฐวาหนานิ กตฺวา สกฺกา สกลชมฺพุทีเป รชฺชํ คเหตุํ, ตุมฺเหปิ, ตาตา, เอตานิ กโรถ, รชฺชํ คเหตฺวา ชีวิสฺสาม, ทุกฺขํ วฑฺฒกิสิปฺเปน ชีวิตุ’’นฺติฯ เต ตถา กตฺวา อาจริยสฺส ปฏิเวเทสุํฯ ตโต เน อาจริโย อาห – ‘‘กตมํ, ตาตา, รชฺชํ คณฺหามา’’ติ? ‘‘พาราณสิรชฺชํ อาจริยา’’ติฯ ‘‘อลํ, ตาตา, มา เอตํ รุจฺจิ, มยญฺหิ ตํ คเหตฺวาปิ ‘วฑฺฒกิราชา วฑฺฒกิยุวราชา’ติ วฑฺฒกิวาทา น มุจฺจิสฺสาม, มหนฺโต ชมฺพุทีโป, อญฺญตฺถ คจฺฉามา’’ติฯ

ตโต สปุตฺตทารา กฏฺฐวาหนานิ , อภิรุหิตฺวา สชฺชาวุธา หุตฺวา หิมวนฺตาภิมุขา คนฺตฺวา หิมวติ อญฺญตรํ นครํ ปวิสิตฺวา รญฺโญ นิเวสเนเยว ปจฺจุฏฺฐหํสุฯ เต ตตฺถ รชฺชํ คเหตฺวา อาจริยํ รชฺเช อภิสิญฺจิํสุฯ โส ‘‘กฏฺฐวาหโน ราชา’’ติ ปากโฏ อโหสิฯ